مهندسی عمران
رشته مهندسی عمران: (به انگلیسی: Civil engineering) رشته مهندسی عمران رشته‌ای است که هدف آن پرورش نیروهای متخصصی است که بتوانند در پروژه‌های مختلف عمرانی در زمینه‌های ساختمان‌سازی، راهسازی، پل‌سازی، برج‌سازی، سازه‌ها و بناهای آبی، جمع‌آوری و دفع فاضلاب و غیره مسئولیت طراحی، محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده گیرند. رشته مهندسی عمران از جمله رشته‌هایی است که بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران است. یعنی هرچیزی که به آبادی یک مملکت باز می‌گردد، مانند: سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل‌های مخابراتی، ساختمان‌های مقاوم در برابر زمین‌لرزه، سیل و آتش و نیروگاههای برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز، در حیطه کار رشته مهندسی عمران قرار می‌گیرد. برای آغاز تمامی پروژه‌های عمرانی به یک مهندس کارآمد عمران نیاز داریم تا علاوه بر رعایت جنبه‌های فنی و اجرایی، اقتصادی نیز عمل کند. چون اقتصادی بودن یک اصل در مهندسی عمران است.
موسسه شریف پروژه متخصص در انجام پروژه مهندسی عمران می باشد
وظایف یک مهندس عمران
محاسبه و اجرای سازه‌های مختلف مانند ساختمانها (اعم از مسکونی، اداری و صنعتی با سیستم‌های سازه‌ای مختلف مانند آجری، بتنی و فولادی، و نیز طرح و اجرای سدها، پلها، حفر تونلها، راهها و سازه‌های آبی و زیر زمینی به طوری که در شرایط معمولی پایدار و در مواقع بحرانی (مانند زلزله) آسیب پذیری آن به حدی باشد که در ارائه خدمات از پیش تعیین شده دچار نقصان نگردد. به عبارت ساده تر مهندس عمران در هنگام طراحی هر سازه سعی در ایجاد تعادل میان سه عامل ایمنی، زیبایی و مقرون بصرفه بودن را دارد.
گرایشهای تحصیلی رشته مهندسی عمران در مقطع کارشناسی در ایران
در ایران رشته مهندسی عمران در سطح کارشناسی (لیسانس) دارای سه گرایش عمران-عمران، عمران-نقشه‌برداری و عمران-آب می‌باشد.
رشته مهندسی عمران – عمران
رشته مهندسی عمران که در مقطع کارشناسی ارائه می‌شود، قبلاً به مهندسی راه و ساختمان موسوم بوده و به منظور تربیت کارشناسانی با مهارت طراحی، محاسبه و اجرای پروژه‌های ساختمانی، صنعتی، راهسازی و تأسیسات آبی و نظارت بر حسن اجرای طرحهای عمرانی در زمینه‌های فوق به وجود آمده‌است. همچنین همکاری با مهندسان مشاور در زمینه‌های یاد شده از وظایف آنان می‌باشد. مانند سایر رشته‌های مهندسی، این رشته دارای ۲۳ واحد عمومی است. همچنین دانشجویان این رشته باید تعداد ۲۵ واحد را به عنوان واحدهای پایه بگذرانند. علاوه بر این واحدها،۹۵ واحد اختصاصی که دروسی از جمله کارآموزی و پروژه‌های: سازه‌های فولادی، سازه‌های بتنی و راهسازی نیز جزو دروس این دانشجویان می‌باشد. با توجه به سیاستهای عمرانی و سرمایه‌گذاریهای دولت برای احداث مسکن، راه، انواع: پل، سد، نیروگاه (عمدتاً هسته‌ای، حرارتی و آبی) رفع نیازهای عمرانی در زمینه ایجاد تأسیسات آبی جهت تامین آب آشامیدنی شهرها و روستاها و همچنین بازسازی مناطق جنگ‌زده، اهمیت این رشته مشخص می‌شود. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در وزارتخانه‌ها (نظیر وزارتخانه‌های راه و ترابری، مسکن و شهرسازی و نیرو) و شرکتهای دولتی و خصوصی و مهندسان مشاور، به امور طراحی، محاسبه و اجرا بپردازند. در شرایط حاضر، فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در دوره‌های مختلف کارشناسی ارشد در داخل کشور ادامه تحصیل دهند (گرایشهای این مقطع در ذیل مقاله آمده‌است).
دروس رشته مهندسی عمران
دارا بودن دانش قوی ریاضی و فیزیک و توانایی جسمانی از ضروریات رشته مهندسی عمران است. حدود ۱۰ درصد از دروس این دوره عملی است و از دروس تخصصی آن می‌توان موارد ذیل را نام برد:
- استاتیک
- مقاومت مصالح
- طراحی سازه‌های فولادی و بتنی
- مهندسی پی
- مکانیک خاک
- مکانیک سیالات
- هیدرولیک
- هیدرولوژی
- تحلیل سازه‌ها
- راهسازی
- مهندسی آب و فاضلاب
- زلزله
- بارگذاری سازه‌ها
گرایش رشته مهندسی عمران
رشته مهندسی عمران – سازه
گرایش رشته مهندسی عمران سازه از رشته مهندسی عمران به بررسی و محاسبهٔ سازه‌ها مربوط می‌شود و برای پرورش مهندسان طراح، محاسبه گر در اجرای پروژه‌های سازه‌ای در هر بخش از کارهای عمرانی است. در سالهای اخیر، گرایش سازه یکی از گرایشهای پرطرفدار در کنکور کارشناسی ارشد رشته مهندسی عمران بوده‌است.
رشته مهندسی عمران – نقشه برداری
به دلیل درگیری بسیار زیاد رشته مهندسی عمران با هندسه و ریاضیات به نوبهای شاید بتوان این گرایش مهندسی عمران را “مهندسی هندسه” نامید. طراحی و اجرای برنامه‌های عمرانی و مطالعات مربوط به زمین مستلزم وجود اطلاع دقیق مهندسی (مسطحاتی، ارتفاعی) به صورت نقشه‌های گوناگون (ترسیمی، رقمی، تصویری) از منطقه مورد نظر است. مجموعه مهندسی نقشه‌برداری پاسخگوی این نیازها به گونه‌ای هماهنگ با دیگر رشته‌های عمران است و هدفش تربیت افرادی است که آگاهی علمی کافی و مهارت فنی لازم را در زمینه نقشه‌برداری و تعیین موقعیت داشته باشند. داوطلبان ورود به این رشته باید در ریاضیات و فیزیک قوی بوده (جالب است که بدانید رشته مهندسی عمران بیشترین ریاضی را در تمام رشته‌های مهندسی دارا می‌باشد با داشتن ۲۶واحد ریاضی در دانشگاه) علاقه‌مندی و آمادگی جسمی (برای کارهای صحرایی و غیره) لازم را دارا باشند. بعضی دروس تخصصی این رشته عبارت‌اند از:
- تئوری خطاها (شاخه از آمار و احتمالات که به بررسی مشاهدات و تحلیل خطاهای موجود در آنها می‌پردازد)
- سرشکنی (شاخهای از جبرخطی که به سرشکن کردن خطاهای اتفاقی مشاهدات و حل دستگاههای معادلات خطی با استفاده از روشهایی چون روشهای کمترین مربعات می‌پردازد)
- ژئودزی(دانش ایجاد فضای‌های هندسی با استفاده از شکل زمین)
- فتوگرامتری زمینی و هوایی (نقشه‌برداری با استفاده از عکسهای هوایی)
- سامانه اطلاعات مکانی (GIS)
- سنجش از دور (RS)
- نقشه‌برداری
- هیدروگرافی(نقشه‌برداری در آبها)
- کارتوگرافی
- پروژه
- کارآموزی.
- راه سازی
نام دروس ریاضی که در دانشگاه در رشته مهندسی عمران گذرانده می‌شود
- ریاضی پایه ۱ (۳ واحد)
- ریاضی پایه ۲ (۳)
- معادلات دیفرانسیل (۳)
- محاسبات عددی (۲)
- آمار و احتمالات مهندسی (۳)
- تئوری خطاها (۲)
- ریاضی مهندسی (۳)
- هندسه دیفرانسیل (۲)
- جبرخطی (۲)
- سرشکنی (۳)
- راهسازی و نقشه برداری مسیر (۵)
- محاسبات عددی (۲)
بعضی توانایی‌های دانش‌آموختگان رشته مهندسی عمران عبارت‌اند از: توانایی در انواع روشهای تعیین موقعیت و ناوبری همچون: روشهای تعیین موقعیت دقیق ماهوارهای GPS و روشهای تعیین موقعیت نجومی، تهیه انواع نقشه‌های مکانی، راه اندازی و اجرای GIS، کارتوگرافی، مدیریت گروه‌های اجرایی در عملیات نقشه‌برداری، طرح و برنامه‌های سیستم نقشه، محاسبات و برنامه‌ریزی در زمینه‌های مختلف فنی نقشه‌برداری. این رشته مهندسی در مقاطع کارشناسیارشد و دکتری به ۵ گرایش اصلی ذیل تقسیم می‌گردد:
- ژئودزی(Geodesy)
- GIS
- سنجش از دور
- فتوگرامتری
- هیدروگرافی
امکان ادامه تحصیل رشته مهندسی عمران در گرایشهای فوق در داخل و خارج از کشور موجود است. از جمله جذابیتهای این رشته امکان تعامل و همکاری این رشته در زمینه‌های علمی و پژوهشی و اجرایی با تمامی رشته‌های مهندسی دیگر است و این به دلیل پایه کاملا هندسی و ریاضی این رشته مهندسی است که می‌تواند تمامی نیازهای هندسی سایر رشتهها را فراهم آورد.
سازمان نقشه‌برداری وزارت برنامه و بودجه، وزارت راه و ترابری، وزارت نفت، سازمان آب، سازمان بنادر و کشتیرانی، اداره جغرافیایـی ارتش و سپاه و بخش خصوصـی و غیره از جمله محلهای جذب فارغ‌التحصیلان این رشته‌است. زیربنای کلیه کارهای عمرانی مهندسی نقشه برداری است و با توجه به لزوم انجام دادن کارهای عمرانی، فارغ‌التحصیلان آن سریعا جذب بازار کار می‌شوند. همچنین داوطلبان باید به کار در بیابان و کوهستان و شرایط بیشتر فعالیتهای نقشه‌برداری توجه داشته باشند.
گرایش رشته مهندسی عمران – آب
این دوره رشته مهندسی عمران(کارشناسی) به منظور تربیت متخصصانی تدوین شده‌است که بتوانند در زمینه‌های شناخت منابع آب و کنترل و بهسازی کیفیت منابع آب اطلاعات لازم را به دست آورند تا بتوانند در مراحل مختلف طراحی، نظارت و مدیریت پروژه‌های آب کار کنند. با توجه به اینکه توسعه کشور در زمینه‌های کشاورزی، صنعتی، عمران و غیره بستگی به میزان آب قابل استفاده دارد می‌توان صنعت آب را در ایران در زمره صنایع مادر به حساب آورد. داوطلبان ورود به این دوره‌ها باید در دروس ریاضی، فیزیک و شیمی دبیرستان قوی بوده، علاقه‌مندی و استعداد لازم (خصوصا در زمینه طراحی) را داشته باشند. دروس این دوره‌ها به صورت عمومی، پایه، اصلی، تخصصی، انتخابی و کارآموزی (کارآموزی صحرایی پروژه تخصصی و کارآموزی تخصصی) است. بعضی دروس اصلی و تخصصی این گرایش‌ها عبارت‌اند از:
- مکانیک خاک
- هواشناسی
- هیدرولیک
- هیدرولوژی
- آبهای زیرزمینی
- سدهای کوتاه
- مهندسی پی
گرایش رشته مهندسی عمران – خاک و پی
گرایش رشته مهندسی عمران ژئوتکنیک یا مهندسی خاک و پی یک شاخه از مهندسی عمران است که در آن بر روی رفتار خاک تحت بارهای وارده از سازه‌های گوناگون مطالعه می‌شود. در مهندسی ژئوتکنیک از دو علم پایه‌ای مکانیک خاک و مکانیک سنگ برای مطالعهٔ رفتار خاک و سنگ بستر استفاده می‌شود. از جمله موارد مورد علاقه مهندسین خاک و پی می‌توان به ظرفیت باربری خاک تحت پی، پایداری شیب‌ها و گودبرداری‌ها، سازه‌های خاکی ساخت بشر مانند سد خاکی، افزایش قابلیت بارگذاری بر روی خاک از طریق تکنولوژی‌های مختلفی از جمله شمعکوبی، میخکوبی در خاک و استفاده از مصالح ژئوسنتتیک اشاره کرد.
در ایران در دانشگاه‌های مختلف سراسری و آزاد گرایش خاک و پی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا تدریس می‌شود. از جمله دروس مختلف در سطح کارشناسی ارشد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مهندسی پی پیشرفته
- مکانیک خاک پیشرفته
- دینامیک خاک
- مکانیک سنگ
- مهندسی تونل
- مهندسی سدهای خاکی
- آبهای زیرزمینی
- زمین‌شناسی مهندسی
- ژئوتکنیک دریایی
- مکانیک محیط‌های پیوسته
- روش المان محدود
- روشهای عددی در مکانیک خاک
گرایش رشته مهندسی عمران – زلزله
گرایش رشته مهندسی عمران سازه هدف بیشتر تحلیل رفتارهای درونی و تحلیل اعضا و مدل نمودن سازه برای بارهای استاتیکی می‌باشد در حالیکه در رشته مهندسی عمران -زلزله هدف آنالیز و بررسی نیروهای خارجی و دینامیکی وجانبی، بررسی نحوه عملکرد، راهکارهای مقابله و بررسی رفتار لرزه‌ای سازه می‌باشد.
این رشته نسبت به گرایشهای دیگر رشته مهندسی عمران در کشور ما نوپا بوده و در سالهای اخیر و خصوصاً بعد از زلزله‌های مهمی چون رودبار و بم آئین نامه‌هایی برای تخصیص ضرایب محاسباتی برای آن در نظر گرفته شده‌است که آخرین آئین نامه مورد استفاده در این بخش آئین نامه ۲۸۰۰ ویرایش سوم می‌باشد. با توجه به کاربرد زیاد نانوتکنولوژی احتمال استفاده ازمصالح نوین که پاسخ مناسبی به زلزله بدهد وحتی ازانرژی زلزله برای رفع نیازهای انرژی ساختمان استفاده کند بعید نیست. احتمالا نانو کامپوزیتهای سازه‌ای جایگزین مصالح سنتی خواهد شد که صرفه جوئی قابل ملاحظه در مصرف مصالح وانرژی در راستای بهینه سازی ساختمان درپی خواهد داشت.
گرایش رشته مهندسی عمران– محیط زیست
این گرایش رشته مهندسی عمران به مطالعه و طراحی تاسیسات مرتبط با محیط زیست می‌پردازد. این گرایش به مباحثی چون تصفیه آب و فاضلاب، کنترل آلودگی منابع آب، مدیریت و مهندسی پسماندها و آلودگی هوا می‌پردازد. این رشته در بسیاری از دروس با رشته مهندسی بهداشت محیط دارای همپوشانی است.
گرایش رشته مهندسی عمران – ساختمان
این گرایش رشته مهندسی عمران فقط در مقطع کارشناسی در دانشگاه‌های ایران دایر است. این گرایش میان رشته‌ای است و اکثراً دروس مهندسی معماری و مهندسی عمران باید گذرانده شود. از جمله دروس مختلف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- طراحی معماری
- طراحی فنی ساختمان
- عناصر و جزئیات ساختمانی
- مکانیک خاک
- مهندسی پی
- طراحی سازه‌های بتنی
- طراحی سازه‌های فولادی
- تحلیل سازه‌ها
- مقاومت مصالح
- معادلات دیفرانسیل
- محاسبات عددی
گرایش رشته مهندسی عمران در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در ایران
رشته مهندسی عمران در ایران تا مقطع دکتری تدریس می‌شود. فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی مهندسی عمران می‌تواند در مقطع کارشناسی ارشد در گرایشهای مختلف زیر به تحصیل ادامه دهد:
- مهندسی سازه
- سازه‌های هیدرولیکی
- مهندسی زلزله
- راه و ترابری
- مکانیک خاک و پی
- مهندسی آب؛ در دو گرایش هیدرولیک و منابع آب
- سازه‌های دریایی
- مهندسی مدیریت ساخت
- مهندسی برنامه‌ریزی حمل و نقل
- مهندسی محیط زیست
- مهندسی آب و فاضلاب
رشته مهندسی عمران نقشه برداری؛ در گرایشهای
- سنجش از دور
- ژئودزی
- سامانه اطلاعات مکانی
- فتو گرامتری
- هیدروگرافی
- مهندسی سواحل
نرم‌افزارهای رشته مهندسی عمران
نرم افزارهای طراحی سازه ها
- ETABS
- SAFE
- SAP2000
- PERFORM
- TEKLA
- CSI COL
نرم افزارهای طراحی معماری رشته مهندسی عمران
- AutoCAD
- AutoCAD Architecture
- REVIT Architecture
- ArchiCAD
نرم افزارهای اجزا محدود رشته مهندسی عمران
- ABAQUS
- ANSYS
- SOLID WORKS
- CATIA
- OPENSEES
نرم افزارهای برنامه نویسی رشته مهندسی عمران
- MATLAB
- VISUAL FORTAN
- VISUAL STUDIO
- ++C
نرم افزارهای مهندسی زلزله رشته مهندسی عمران
- SEISMO STRUCT
- SEISMO SIGNAL
- SEISMO SPECT
- SEISMO MATCH
- SEISMO ARTIF
نرم افزارهای مهندسی پل رشته مهندسی عمران
- CSI Bridge
- ADAPT Builder
- LARSA 4D
- SAM LEAP
- LUSAS
نرم افزارهای نقشه برداری رشته مهندسی عمران
- AutoCAD MAP 3D
- SDR MAP
- SURFER
- GEOMATICA
- NOVA
نرم افزارهای ترسیم جزئیات رشته مهندسی عمران
- AutoCAD Structural
- REVIT Structure
- MICRO STATION
نرم افزارهای تاسیساتی رشته مهندسی عمران
- AutoCAD MEP
- AutoCAD Electrical
- AutoCAD Mechanical
سایر نرم افزارها رشته مهندسی عمران
- AutoCAD Civil 3D
- PROKON
- RISA
- ROBOT ROBIN
- PLAXIS
- Quantity Take Off